Cukrzyca ciążowa to zaburzenie tolerancji węglowodanów, które powoduje zwiększone stężenie glukozy we krwi i jest po raz pierwszy zdiagnozowane w czasie ciąży. Cukrzycę ciążową rozpoznaje się zwykle między 24 a 28 tygodniem ciąży, wykonując tzw. test tolerancji glukozy. Jeśli poziom glukozy we krwi jest nieprawidłowy już we wcześniejszych tygodniach ciąży, może to wskazywać na niewykrytą przed ciążą cukrzycę typu II lub cukrzycę typu I, która rozwija się podczas ciąży.
Nieleczona cukrzyca ciążowa niesie ze sobą ryzyko szczególnie dla rozwijającego się dziecka. Niewyrównany poziom glikemii zwiększa ryzyko rozwinięcia się tzw. makrosomii płodu, czyli wagi ciała o wiele większej niż wskazuje na to wiek płodu. Prowadzi to do zwiększenia ryzyka wystąpienia komplikacji okołoporodowych zarówno u matki jak i dziecka.
Ponadto może wystąpić u noworodka niedocukrzenie groźne dla niedojrzałych jeszcze komórek nerwowych u noworodka, oraz wady serca i nerek.
Cukrzyca ciążowa nie daje żadnych objawów, dlatego kobiety z podwyższonym ryzykiem zaraz po stwierdzeniu ciąży powinny otrzymać skierowanie na badanie tzw. krzywą cukrową z 75 g glukozy. Do czynników ryzyka zalicza się:
- wystąpienie cukrzycy ciążowej w poprzedniej ciąży
- wiek powyżej 35 lat
- nadwaga lub otyłość
- nadciśnienie tętnicze przed ciążą
- urodzenie dziecka o wadze powyżej 4 kg
- występowanie w rodzinie cukrzycy typu II
- zespół policystycznych jajników
W przypadku braku u ciężarnej czynników ryzyka, zostanie ona skierowana na badanie poziomu glukozy we krwi. Jeżeli stężenie glukozy na czczo wynosi <5,6 mmol/l (100 mg/dl), wynik jest prawidłowy i wymaga wykonania jeszcze testu obciążenia glukozą między 24 a 28 tygodniem ciąży. Jeżeli stężenie glukozy wynosi 5,6–6,9 mmol/l (100–125 mg/dl), wynik jest nieprawidłowy i lekarz powinien zalecić jak najszybciej wykonanie doustnego testu tolerancji glukozy z 75 g glukozy.
| Czas wykonania badania | Stężenie glukozy w osoczu | ||
| [mg/dl] | [mmol/l] | ||
| na czczo | ≥100 | ≥5,6 | |
| 1 godzina | ≥140 | ≥7,8 | |
Jeżeli w teście z 75g glukozy wartość– na czczo lub po 2 godzinach – jest nieprawidłowa, rozpoznaje się cukrzycę ciążową i należy wdrożyć odpowiednie postępowanie dietetyczne.
Postępowanie dietetyczne
Wartość energetyczna diety powinna wynosić 30-35 kcal/kg należnej masy ciała. Należy pamiętać o zwiększeniu kaloryczności diety o 360 kcal/d w II trymestrze ciąży i o 475kcal/d w- III trymestrze. Zapewni to prawidłowe zwiększenie masy ciała w ciąży, czyli 8-12 kg w zależności od wyjściowej masy ciała.
- 40-50% wartości energetycznej diety powinny pokrywać węglowodany złożone.
- 30% wartości energetycznej diety powinno pokrywać białko, w tym 50% białka o wysokiej wartości biologicznej
- 20-30% wartości energetycznej diety powinny dostarczać tłuszcze – w równych częściach nasycone, jednonienasycone i wielonienasycone kwasy tłuszczowe.
- Ilość białka w diecie powinna wynosić 1,3 g/kg mc.
Należy tak rozplanować codzienny jadłospis, aby obejmował on 6-8 posiłków o małej objętości. Podaż węglowodanów w diecie nie powinna być zbyt duża i dobrze, jeśli będzie na podobnym poziomie każdego dnia. Wyrównaniu glikemii sprzyja takie rozłożenie węglowodanów, aby ich ilość była w miarę podobna w każdym posiłku.
Jak w każdej diecie cukrzycowej należy ograniczyć ilość węglowodanów prostych do minimum. Zaleca się spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym. Należy pamiętać, że IG produktów wzrasta podczas obróbki kulinarnej (rozdrabnianie, gotowanie, pieczenie, smażenie), dlatego dobrze jest spożywać produkty jak najmniej przetworzone.
Produkty, które należy wyeliminować z diety to:
- cukier, miód, dżemy, marmolady, słodycze, ciasta, lody,
- tłuste mleko, tłuste przetwory mleczne, dosładzane przetwory mleczne,
- majonez,
- owoce morza,
- tłuste mięsa i wędliny (wieprzowina, baranina, kiełbasy wieprzowe, salceson, salami, słonina, boczek, smalec, podroby, gęś, kaczka),
- pieczywo słodzone (miód, karmel, owoce suszone),
- owoce kandyzowane, owoce suszone,
- słodkie soki, syropy, słodzone płyny,
- słodzone koktajle mleczne,
- napoje alkoholowe.
- owoce w ograniczonej ilości i tylko do godz. 18.
Ostatni posiłek to tzw. posiłek nocny, który powinien być spożywany na 30 minut przed pójściem spać. Ma on za zadanie nie dopuścić do wystąpienia nocnego niedocukrzenia.
Typowa cukrzyca ciążowa mija wraz z porodem. Jednak kobiety, u których wystąpiła cukrzyca ciążowa są predysponowane do wystąpienia u nich cukrzycy typu II. W związku z tym muszą zwracać uwagę na utrzymywanie odpowiedniej masy ciała, zdrowej diety i dbać o aktywność fizyczną.