Nietolerancja laktozy jest bardzo powszechne. Najmniejszy odsetek osób z tym typem nietolerancji odnotowuje się w Skandynawii -2%, podczas gdy w Ameryce Południowej, Afryce i Azji sięga 50% – 70%, a w niektórych krajach azjatyckich nawet 90% – 100%. Szacuje się, że 30-50 mln Amerykanów ma pewien stopień nietolerancji laktozy. W Polsce ocenia się, że dotyczy to około 1,5% niemowląt i dzieci oraz 25-30% osób dorosłych. Podczas badań przeprowadzonych w Warszawie stwierdzono nietolerancję laktozy u 19,4% dzieci w wieku 7-15 lat, więc jest to problem bardziej powszechny niż dotychczas sądzono.
Nietolerancję laktozy definiuje się, jako występowanie objawów klinicznych związanych z dysproporcją między ilością spożytej z żywnością laktozy a możliwością jej strawienia i wchłonięcia w jelicie. Zaburzenia wchłaniania laktozy mogą być spowodowane zmniejszeniem jej trawienia, mniejszym transportem przez błonę komórkową erytrocytów, ograniczoną powierzchnią wchłaniania czy działaniem nieprawidłowej flory bakteryjnej w jelitach. Jednak to niedobór laktazy jest podstawową przyczyną tej nietolerancji.
Laktaza, czyli hydrolaza laktozowo – floryzynowa rozkłada laktozę – cukier mleczny – do glukozy i galaktozy umożliwiając w ten sposób jej wchłonięcie. Jeśli brak jest laktazy lub występuje ona w niewystarczającej ilości to niestrawiona laktoza przechodzi do jelita grubego. Pod wpływem bytujących tam bakterii zostaje ona rozłożona, do CO2, H, metanu, kwasu mlekowego i wodorotlenków. Powstałe w tym procesie gazy powodują niekorzystne objawy jak: ból brzucha, wzdęcia, uczucie pełności i przelewania, odgłosy ruchów perystaltycznych jelit, nadmierne oddawanie gazów a czasem biegunki. Nasilenie i występowanie poszczególnych objawów jest sprawą indywidualną i zależy od stopnia niedoboru laktazy.
Postępowanie dietetyczne w nietolerancji laktozy
U osób dorosłych z hipolaktazją stosuje się 3 zróżnicowane metody postępowania dietetycznego:
– całkowite wyeliminowanie z diety produktów zawierających laktozę
– ograniczenie spożycia produktów z laktozą
– włączenie preparatów z farmakologiczną formą laktazy
Ponieważ występowanie i nasilenie niekorzystnych objawów po spożyciu laktozy jest sprawą indywidualną niektóre osoby mogą tolerować pewne jej ilości w pożywieniu. Niektórzy tolerują szklankę mleka dziennie rozłożoną na kilka mniejszych porcji, co odpowiada 11g laktozy a niektóre osoby odczuwają dolegliwości po spożyciu 2-3g laktozy z czekolady. Należy, zatem na drodze eksperymentu sprawdzić, jaką dawkę laktozy będziemy dobrze tolerować. Zwykle dobrze tolerowane są dawki, do 10g laktozy, co odpowiada:
– mniej niż 200ml mleka
– mniej niż 200 ml jogurtu naturalnego
– mniej niż 220 ml kefiru
– mniej niż 300g twarogu
– mniej niż 300 g serka wiejskiego
Sery topione zawierają ok. 1g laktozy w 100g, a sery żółte tylko 0,1g laktozy na 100g.
Na rynku dostępna jest też farmakologiczna laktoza w tabletkach, którą spożywa się razem z posiłkiem mlecznym w celu uzupełnienia brakującej laktazy.
Jeśli jednak próby z niewielkimi dawkami laktozy kończą się opisanymi wcześniej dolegliwościami, to nie pozostaje nić innego jak całkowite wykluczenie z diety produktów z laktozą. W tym przypadku należy pamiętać o tym, że laktoza to nie tylko mleko i produkty mleczne. Laktoza jest szeroko stosowana w przemyśle spożywczym. Jako że nie jest metabolizowana przez drożdże, nie daje mdłego smaku i powoduje brązowienie wypieków dodawana jest do napojów, pieczywa, ciast w proszku, sosów w proszku, płatków śniadaniowych, wędlin i gotowych wyrobów mięsnych, a także leków i środków wspomagających odchudzanie. Dla opisania skali jej wykorzystania niech posłużą dane z USA – w 1999 produkcja laktozy dla potrzeb przetwórstwa wynosiła 50 mln kg rocznie, aby w czasach obecnych sięgnąć 300 mln kg rocznie.
Osoby, które wyłączają z diety lub ograniczają spożycie produktów mlecznych muszą pamiętać o tym, że są one dobrym źródłem białka, wapnia czy witamin B2 i B12. Z tego powodu należy pamiętać, aby włączyć do swojej diety:
– soję i produkty sojowe – tofu, napoje sojowe wzbogacane w wapń i witaminy B2 i B12, które są jednocześnie dobrym źródłem białka
– mięso, drób, ryby, jaja- jako źródło białka i witamin B2 i B12
– ryby puszkowane zjadane z ośćmi, jako źródło wapnia
– orzechy i nasiona, jako źródło wapnia